Toạ lạc bên bờ sông Lam, Đền Thanh Liệt thuộc xã Hưng Lam nay là xã Xuân Lam, huyện Hưng Nguyên, tỉnh Nghệ An - Một di tích lịch sử kiến trúc nghệ thuật được Bộ văn hóa xếp hạng cấp quốc gia vào năm 1997.

     Đền Thanh Liệt được xây dựng vào cuối đời Hậu Lê. Các vị thần được thờ tại đền hầu hết gắn liền với miền sông nước như: Thuỷ Phủ Phù Tang Cam Lâm Đại Đế, Thuỷ Quốc Động Đình Quân, Tiên Sư Hà Bá Thuỷ Quan Long Vương Chúa Tể, Thuỷ Tinh Phu Nhân, Đào Bá Công Chúa Quế Thánh Nương, Long Vương Chúa Tể Thuỷ Tộc, Thuỷ Phủ Ngũ Vị Hoàng Vương, Bản Thổ Tích Phúc Thuỳ Hưu, Sơn Liêu Độc Cước, Sát Hải Đại Vương Hoàng Tá Thôn, Nguyễn Biểu.

Lễ hội đền Thanh Liệt hay còn gọi là lễ hội rước hến được tổ chức hàng năm vào ngày 06/2 âm lịch là tục lệ có từ lâu đời của làng Thanh Liệt, xã Hưng Lam ( nay là xã Xuân Lam). Đây là lễ hội mang tính chất cầu ngư giàu bản sắc, gắn bó với cư dân sông nước nơi hạ nguồn dòng sông Lam.

Ngày mồng 1 tháng Hai Âm lịch, tại đền, Ban lễ nghi của làng thực hiện một nghi lễ cầu đồng để xin lời truyền hạ của thần linh về việc tổ chức lễ hội sắp tới, Lễ hội đền Thanh Liệt chính thức khai hội khi trời còn sáng sớm, với màn rước kiệu trên bộ từ ngôi đền thiêng của làng ra bãi bồi ven sông Lam, sau đó đoàn rước tiến hành rước thủy trên một đoàn thuyền lớn của người dân vạn chài được kết lại với nhau thành một dãy dài, trang trí cờ hoa rực rỡ cùng với đồ tế khí, các mâm lễ vật,..

Cao trào của lễ rước trên sông Lam là lễ tế thủy thần ở ngã ba sông Lam nơi giao lưu với dòng sông Lam và Sông La (Hà Tĩnh) để cầu cho người ngư phủ được tôm cá đầy thuyền, cho con hến sinh sôi nảy nở…

Lễ tế được tổ chức 2 lần trong thời gian từ 5 đến 6 giờ đồng hồ và kết thúc bằng màn rước kiệu về lại ngôi đền của làng, sau đó nhân dân bước vào phần hội. Phần hội diễn ra cũng không kém phần hấp dẫn với những trò chơi dân gian mang đậm màu sắc sông nước với các trò chơi dân gian như: thi bơi trải; thi cướp giải, bơi qua sông Lam, thi lặn,…

Lễ hội đền Thanh Liệt giúp thỏa mãn nhu cầu tâm linh của nhân dân, trao truyền các phong tục tập quán của cha ông cho thế hệ sau. Lễ hội mang đậm sắc thái sông nước, là nơi bảo lưu tín ngưỡng thờ thủy thần và phản ánh tư duy nghề nghiệp của những người dân vùng hạ lưu sông Lam. Lễ hội đền Thanh Liệt là một trong số ít các lễ hội truyền thống của Nghệ An không bị ảnh hưởng nhiều bởi sự hành chính hóa lễ hội hay sự du nhập làm biến đổi các nghi thức, nghi lễ truyền thống.

Với những nét đặc sắc và giá trị trên, Lễ hội đền Thanh Liệt được Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia theo Quyết định số 3609/QĐ-BVHTTDL ngày 27/9/2018.

Trải qua một thời gian dài cộng với ảnh hưởng của thiên tai, lũ lụt, Ngôi đền đã bị xuống cấp. Hiện nay, đền đang được trùng tu, tôn tạo với quy mô rộng lớn và kiến trúc độc đáo, hứa hẹn sẽ là điểm sinh hoạt văn hoá tín ngưỡng tâm linh, thăm quan, không thể bỏ qua của nhân dân và du khách thập phương trong thời gian tới./.